Mobil telefonlarımızdan dinleniyor muyuz?

Facebook ve diğer teknoloji devleri konuşmalarımızı dinliyor mu? Akıllı telefonlarımızın mikrofonları, bize ilgi alanlarımızla alakalı reklamlar sunulması için kullanılıyor mu?

Ok Google! veya Hey Siri! dediğimizde anında yanıt moduna geçen telefonlarımız, belirli bazı anahtar kelimeler için de hazırda bekliyor olabilir mi?

Tam konuşuyorduk karşıma çıktı!

Arkadaşınızla ayaküstü havadan sudan sohbetin yanı sıra, raflarda yeni satılmaya başlayan bir üründen bahsediyorsunuz, o sırada telefonunuz cebinizde. Daha sonra çayınızı kahvenizi içerken telefonunuzu elinize alıp şöyle bir sosyal medyayı açıyorsunuz, hoop o da ne? Arkadaşınızla bahsettiğiniz ürünün reklamı çat! diye karşınızda. Şüphe duymamak elde değil.

Sadece çerezler değil…

Geçtiğimiz günlerde bir yazı paylaşmıştık. Konu ziyaret ettiğimiz siteler ve çerezler ile ilgiliydi; arattığımız kelimelerin dolaştığımız sitelerde nasıl reklam olarak karşımıza çıkmasıydı konusu. Hatta arattığımız otel/uçak bileti gibi bir hizmetse ve ısrarla aynı sayfalarda dolaşıyorsak, olayın fiyat oynamalarına kadar gidebildiğinden bahsetmiştik. (yazıyı buradan okuyabilirsiniz) Bu paylaşımımızın ardından sayısız yorum geldi okurlarımızdan hepsi “O değil de…” ile başlayan. Bir çok kişi, sadece yazdığı değil konuştuğu kelimelerle ilgili reklamların da sosyal medyada önüne çıktığından bahsetti.

Benim de başıma geldi!

Okurlarımızın başına gelen bazı örnekler:

Nelville isimli Youtuber’ın videosuna bakalım. Kedileri olmamasına ve normal şartlarda eşi ile kedileri sohbet konusu etmemelerine rağmen bu deneme çekimi için ısrarla “catfood” ve “cats” (kedi maması ve kedi) kelimelerini kullanıyorlar. Ve bilin bakalım ne oluyor, 2 gün sonra Facebook sayfalarında kedi maması videoları beliriyor. Video kısa sürede viral olmuştu.

Paranoya mı, gerçek mi?

Gördüğümüz gibi pek çok internet kullanıcısı benzer tecrübelerden bahsediyor. Kişiselleştirilmiş Google reklamlarının web sitelerinde ve Facebook’ta kullanıldığını zaten biliyoruz. İnternette hiçbir şey bedava değil yazımızda da anlatmıştık;  eğer bir uygulamayı (örneğin Facebook, Instagram) veya bir siteyi  ücretsiz kullanıyorsanız, orada aslında üzerinden para kazanılan unsur bizzat sizsiniz. Siteler, uygulamalar, reklam gelirleri ile kar ediyorlar, yoksa kimse özünde sizin ilkokul arkadaşınızla buluşabilmeniz için hayrına bir site yapmıyor. Çark böyle dönüyor, bu tamam. Bizim merak ettiğimiz şu; Daha iyi hedefleme için, arattığımız kelimeler ve ziyaret ettiğimiz sayfalar dışında akıllı telefonlarımızın  mikrofonları da bu pazarlama yöntemi için kullanılıyor mu?

Sadece kullanıcı tecrübelerine değil, bu kez de bir haberci deneyimine bakalım. Vice yazarı Sam Nichols, 5 gün süreyle günde 2 kez telefonuna değişik söz öbekleri ile konuştu(!) Dediğine göre her paylaşımın tam ertesi günü, 1 gün önceki kelimeleri ile uyumlu reklamlar önüne düştü. ‘Üniversiteye geri dönüş’ kelimeleri çeşitli ara dönem kurslarını, ‘ucuz gömlekler’ kelimeleri ise indirimli kıyafetleri tetikledi. Hepsi tesadüf müydü?

Facebook ise durumu kesin bir dille yalanlıyor. Facebook’un reklam başkan yardımcısı Rob Goldman’ın Kasım 2017 açıklaması şöyle; “Ben Facebook’ta reklam uygulamasının başındayım. Mikrofonunuzu reklamlar için asla kullanmadık ve kullanmıyoruz. Bu doğru değil*”

Bu açıklamadan kısa süre önce de Facebook, 2017 yazında şöyle bir açıklama yayınlamıştı;

“Facebook, telefonunuzun mikrofonunu reklamları bilgilendirmek veya News Feed’de gördüklerinizi değiştirmek için kullanmaz. Bazı makaleler, alakalı reklamları göstermek için insanların konuşmalarını dinlediğimizi iddia ediyor. Bu doğru değil. Reklamları insanların çıkarlarına ve diğer profil bilgilerine göre gösteririz – yüksek sesle konuştuğunuz şeylere göre değil. Mikrofonunuza yalnızca uygulama izni vermişseniz ve aktif olarak ses gerektiren belirli bir özelliği kullanıyorsanız erişiriz.”

Bu arada, Google da mikrofon dinleme olayını reddetti. Google’ın “kategorik olarak” Ok Google komutu sonrasında herhangi bir söyleyişi veya ifadeyi reklam amaçlı kullanmadıklarını veya üçüncü kişilerle paylaşmadıklarını belirttiler.**

Ok Google söylediklerinizi kaydediyor!

Açıklamalar tersini söylüyor ancak Okey Google dendiğinde açılan Google’ın, “Hey Siri” dendiğinde komutlar için aktif hale geçen Apple’ın, Alexa ve Echo’su sesiniz ile hazırola geçen Amazon’un, sadece söylemler ile aktif hale gelen hizmetlerini düşündüğümüzde düşüncelerimizin paranoyadan ziyade “çok olabilir” karşılamamız da normal değil mi? Bugün şüphe ile yaklaştığımız bu hizmetlere aslında farkında olmadan nasıl da alışmış olduğumuzu hissettiniz mi? Örmeğin büyük ihtimalle Ok Google! dedikten sonra söylediklerinizin tümünün kaydedildiğini bilmiyorsunuzdur!

Evet bu uygulamalar hayatımızın çok içindeler ve aslına bakarsanız onları kullanmaktan dolayı bir şikayetimiz yok. Burada bizce asıl sorun, eğer mikrofon erişimleri bu amaç ile kullanılıyorsa bunun kullanıcının haberi olmadan yapılıyor olmasıdır. Etik olmayan hatta hukuksuz bir işleyiş var demektir.

Dinleniyor olma fikri ürkütücü, ama…

Dinleniyor olma ihtimali ürkütücü mü, evet elbette ürkütücü. Hatta sinir bozucu!  Ama düşündüğümüzde bunun çerez kullanımından ve/veya tüketici eğilimlerimizin takip edilmesinden pek de bir farkı yok? Bu uygulamalar tüm konuşmalarımızı dinliyor değiller sonuçta, kilit bazı kelimelere duyarlı olabilirler. Hatta yarın öbür gün çıkıp ‘Evet artık mikrofon erişimini de reklam amaçlı kullanıyoruz” diyebilirler. Bunu resmen açıklarlarsa da, bugün standart bir internet kulanıcısının maruz kaldığı reklamların kategorisi daralacak demektir bu. Daha da kişiselleştirilmiş öneriler sunulacak, hedef kitle daha 12’den vurulacak, daha da, daha da… Yukarıda da değindimiz gibi, hali hazırda habersiz uygulanıyorsa büyük sorun. Ancak sanıyor musunuz ki büyük markalar bunun önlemini almamış olsunlar. Elbette önlem almış durumdalar ve kabul ettiğiniz gizlilik politikaları ve son kullanıcı sözleşmelerininde  pazarlama araçları açıkça belirtiliyor.

Dinlenmemek için ne yapmalıyız?

Eğer durum sizi son derece rahatsız ettiyse aşağıda sıraladıklarımızı deneyebilirsiniz. Ancak unutmayın, mikrofon erişimini kapatmak bazı uygulamaların tüm hizmetlerini tam kullanamayacağınız anlamına gelir, tıpkı Messenger üzerinden sesli konuşma yapamamak gibi.

• Kullandığınız uygulamaların mikrofon erişimlerini kapatmayı düşünebilirsiniz. Oyunlardan uygulamalara bunu tek tek o uygulamanın Ayarlar sekmesinden yapmanız gerekecek.
• Apple kullananlar Siri’yi kapatmayı düşünebilir.
  Ayarlar > Genel >Siri > Hey Siri > Kapat (Settings > General > Siri >”Hey Siri (kapat)
• Ok Google’ı kapatmak için ;
  Ayarlar > Google > Arama > Ses > Ok Google (kapat)
  (Settings >> Google >> Search & Now >> Voice >“OK Google” off)
• Google sesli arama kayıtlarını silebilirsiniz. Örneğin Google için kullandığınız cihazdan şu adrese gidip, bugüne kadarki sesli kayıtlarınıza ulaşabilirsiniz; history.google.com/history/audio
• Facebook’un mikrofon erişimini kapatabilirsiniz.
  Telefon için: Ayarlar > Uygulamalar > Uygulama yöneticisi > Facebook > İzinler > mikrofon (kapat)
• Windows computer kullanıcıları Cortana’yı kapatmayı düşünebilir. Cortana >notebook ikonu > ayarlar > “Hey Cortana” (kapat)

*I run ads product at Facebook. We don’t – and have never – used your microphone for ads. Just not true. (@robjective)

**Google “categorically” does not use  any “utterances” from when the OK Google hotword is used, or share them with third parties.